Spike Island – quhej ndryshe si “Alkatrazi i Irlandës” i cili ka një histori të pabesueshme dhe të dhimbshme.
Kjo është historia e pabesueshme e një burgu në Irlandë i cili ishte i njëjtë si Alkatrazi, ku në të u denuan dhe torturuan shumë njerëz. Shumë nga të burgosurit në atë ishull vdiqen. Por si nisi historia e ketij vëndi?
Të dhënat e hershme tregojnë se ishulli prej 104 hektarësh mund të ketë qenë një vendbanim monastik i shekullit të 6-të. Ai u zhvillua gradualisht në një bazë ushtarake britanike në shekullin e 18-të, përpara se të bëhej një paraburgim për të dënuarit që prisnin të dërgoheshin në kolonitë penale të Britanisë, si Australia dhe Bermuda.
Në fillim u perdor për të shërbyer si kala deri në fund të viteve 1700, por u konsiderua shumë e vogël për të mbrojtur Perandorinë nga pushtimi i mundshëm nga forcat e Napoleonit, kështu që një fortesë e dytë, shumë më e madhe, 24 hektarë u ndërtua në vitin 1804.
Puna e gërmimit në një tunel që çon nga kalaja e brendshme në hendekun e jashtëm zbuloi kohët e fundit një shkallë të fshehtë prej guri spirale, e cila nuk ishte regjistruar në asnjë nga planet e ishullit.
Në këmbët e shkallëve u gjetën kocka të mëdha kafshësh dhe një shishe verëra gjysmë të dehur. “Planet e vitit 1804 dhe vizatimet e mëvonshme nuk i referohen shkallëve, kështu që ishte me të vërtetë një tronditje shumë e këndshme të shihje këtë derë që çonte nga kjo dhomë e sekreteve drejt një guri kaq të bukur”, tha Crotty në një deklaratë për shtyp.
Ndihmësi i menaxherit të Spike Island, Alan O’Callaghan, tregon për CNN për emocionet rreth zbulimit. “Kjo gjithashtu çon në mundësinë që të ketë lloje të tjera të këtyre shkallëve në pjesë të tjera të kalasë së vjetër. Mund të jetë përdorur për qëllime të tjera gjatë viteve, për përpjekje për t’u arratisur e kështu me radhë.”
Burgu u hap si një përgjigje krize nga qeveria ndaj Urisë së madhe dhe ndaj rritjes së jashtëzakonshme të kriminalitetit, pasi sistemi gjyqësor në atë kohë e dënonte vjedhjen edhe më të vogël shumë ashpër.
Nga viti 1847, burra dhe djem të ri madje dhe 12 vjeçar u dërguan në Spike Island, disa për krime që sot do të konsideroheshin shkelje të parëndësishme, si vjedhja e patateve.
‘Ferri ne toke’
Deri në vitin 1853, numri i të burgosurve në ishull kishte arritur në 2,500 të burgosur, duke e bërë atë burgun më të madh në Perandorinë Britanike në atë kohë, madje edhe në botë, për sa i përket numrit të të burgosurve.
Deri në 40 të burgosur u vendosen në çdo dhomë të stilit të konviktit. Ku dhomat kishin përmasa 12 me 5 meter, dhe nuk kishte qeli individuale përveç bllokut të dënimit, që përdorej për të mbajtur kriminelët më të rrezikshëm.
Rrëfime të ndryshme të të dënuarve detajojnë se si të burgosurit ishin të lidhur fort me zinxhirë nga kyçi i dorës në kyçin e këmbës dhe ishin thyer shkatërruar nga tortura e asaj që ata e përshkruanin si “ferri në tokë”.
Regjimi drakonian i punës së detyruar në burg, i shoqëruar me kushtet e këqija të jetesës dhe një dietë shumë të varfër, bëri që të dënuarit të vdisnin pothuajse çdo ditë në vitet e para.
Të dhënat e mbledhura tregojnë se një nga dy varrezat e ishullit mban mbi 1000 të skelete te burgosurish që vdiqën para vitit 1860.
Ekipi i arkeologeve deri në vitin 2018 kishin gërmuar 35 varrime nga varrezat e tjera, e cila u përdor nga viti 1860 e më vonë. Deri në këtë pikë numri i vdekjeve ishte ulur në mënyrë drastike në afërsisht një në muaj.
Ata u shprehen të habitur nga kujdesi i treguar kur të burgosurit varrosnin shokët e tyre të qelisë, veçanërisht sa me kujdes lyenin arkivolet e lira të pishës që të dukeshin si arkivole lisi.
“E lexova si dhuratë nga një i burgosur te tjetri”. “Ju jeni duke u varrosur në një varrezë të dënuarish në një ishull të dënuarish që është jashtë kufijve për pjesën tjetër të shoqërisë, dhe megjithatë bashkëmoshatarët tuaj thjesht po kujdesen të bëjnë një deklaratë se ky person kishte një vlerë.”
Kafka për ‘shkencë’?
Por një nga zbulimet më kurioze ishte se një grusht skeletesh u hoqën majën e kafkës.
O’Donnabhain spekulon se kjo mund të ketë qenë pjesë e një studimi më të gjerë në vitet 1870 të drejtuar nga shkencëtari italian Cesare Lombroso për të identifikuar tiparet karakteristike fizike të “kriminelit të lindur”.
“Lombroso bëri shumë autopsi të kriminelëve të varur dhe ai gjeti një variacion të veçantë në arkitekturën e kafkës, për të cilën ai tha se është shenja e ‘kriminelit të lindur natyral'”, shpjegon O’Donnabhain.
Çuditërisht, teoritë e Lombrosos janë diskredituar prej kohësh.
Por O’Donnabhain thotë se nuk mund të jetë i sigurt se kjo është pikërisht ajo që ata po bënin në Spike Island.
Shkrimet në mur
Kur burgu i shekullit të 19-të u mbyll në 1883, ishulli rifilloi funksionin e tij origjinal si një kazermë ushtarake, vetëm për t’u rihapur si burg nga viti 1985 deri në vitin 2004.
Kur arkeologet mbërriten gati një dekadë më vonë, filluan gërmimet, ku ekipi dokumentoi mbishkrimet moderne të skalitura nga të burgosurit e shekullit të 20-të.
“Ajo që më tronditi me të vërtetë duke bërë atë punë ishte vazhdimësia midis burgut viktorian dhe burgut modern”,
thotë një arkeolog.
Mbishkrimet në mure përshkruanin pseudonimet, dënimet dhe vendlindjet e të burgosurve. Arkeologu thotë se këta të burgosur modernë vinin nga të njëjtat “pika të zeza të disavantazhit social” si të burgosurit gjatë epokës viktoriane.
Spike Island u hap për herë të parë për publikun në vitin 2016 dhe u emërua “Atraksioni kryesor turistik i Evropës” në World Travel Awards në vitin 2017.
Turistët janë kuriozë të eksplorojnë ishullin për shkak të së kaluarës së tij të errët. Njerëzit tërhiqen nga vende që janë jashtë kufijve. “Nëse u thoni njerëzve se nuk mund të shkojnë atje, ata duan të shohin se çfarë ka pas mureve.”
