Stuhitë diellore : Historia e tyre dhe rreziku në të ardhmen

Po cfare është nje stuhi diellore?

Stuhitë e rrezatimit diellor ndodhin kur një shpërthim magnetik në shkallë të gjerë, qe shkakton një nxjerrje të masës koronale dhe ndezje diellore që përshpejton grimcat e ngarkuara në atmosferën diellore në shpejtësi shumë të larta. Grimcat më të rëndësishme janë protonet që mund të përshpejtohen në fraksione të mëdha të shpejtësisë së dritës. Me këto shpejtësi, protonet mund të përshkojnë 150 milionë km nga dielli në Tokë në vetëm 10 minuta ose më pak. Kur arrijnë në Tokë, protonet që lëvizin shpejt depërtojnë në magnetosferën që mbron Tokën nga grimcat e ngarkuara me energji më të ulët. Pasi hyjnë në magnetosferë, grimcat terhiqen poshtë linjave të fushës magnetike dhe depërtojnë në atmosferë afër poleve veriore dhe jugore.

Dëshmia e stuhisë më të madhe diellore te ndodhur 14,300 vjet më parë është gjetur në unazat e pemëve të lashta.

Një stuhi kaq e madhe nese ndodh ne ditet e sotme do të ishte ‘katastrofike’ për teknologjinë moderne, shrehen shkencëtarët.

Kjo lloj stuhie do të zhdukte telekomunikacionet dhe sistemet satelitore, do të shkaktonte ndërprerje masive të rrjetit të energjisë elektrike dhe do t’i kushtonte ekonomisë globale nje humbje per miliarda dollaresh.

Shkencetaret thotë se është shumë e rëndësishme të kuptohet sjellja ekstreme e Diellit dhe rreziqet që ai paraqet për planetin tone. Një rritje e madhe e niveleve të radiokarbonit u identifikua nga një ekip ndërkombëtar shkencëtarësh që analizuan unazat e lashta të pemëve të gjetura në Alpet Franceze.

“Stuhitë ekstreme diellore mund të kenë ndikime të mëdha në Tokë”, tha profesori Tim Heaton, i Universitetit të Leeds. “Super stuhi të tilla mund të dëmtojnë përgjithmonë transformatorët në rrjetet tona elektrike, duke rezultuar në ndërprerje të shumta dhe të përhapura që zgjasin me muaj. Ato gjithashtu mund të rezultojnë në dëmtim të përhershëm të satelitëve tek të cilët ne të gjithë mbështetemi për navigim dhe telekomunikacion, duke i lënë ata të papërdorshëm. Gjithashtu do të krijonin rreziqe të rënda rrezatimi për astronautët.

Deri me tani jane identifikuar nëntë stuhi të tilla ekstreme diellore, të njohura si Ngjarjet Miyake, qe kanë ndodhur gjatë 15,000 viteve të fundit. Ngjarjet më të fundit të konfirmuara Miyake ndodhën në vitin 774 dhe 993 të erës sonë.

Stuhia 14,300-vjeçare e sapoidentifikuar është, më e madhja që është gjetur ndonjëherë deri me tani, afërsisht dyfishi i madhësisë se atyre qe kane ndodhur në Mesjetë. Shkencëtarët thonë se arsyeja e saktë e ndodhise se këtyre stuhive mbetet mister, pasi ato kurrë nuk janë vëzhguar drejtpërdrejt per tu studiuar me hollesi.

“Ne nuk e dimë se çfarë i shkakton stuhi të tilla kaq te medha diellore, dhe sa shpesh mund të ndodhin ose nëse mund t’i parashikojmë ato ne nje lloj forme,” u shpreh profesori Tim Heaton.

Ekipi hulumtues mati nivelet e radiokarbonit në pemët e lashta të ruajtura brenda brigjeve të gërryera të lumit Drouzet, në Alpet Jugore te Frances.

Profesori Edouard Bard, i Kolegjit të Francës, tha: Radiokarboni prodhohet vazhdimisht në atmosferën e sipërme përmes një zinxhiri reaksionesh të nisura nga rrezet kozmike.

Kohët e fundit, shkencëtarët kanë zbuluar se ngjarjet diellore, duke përfshirë shperthimet diellore dhe nxjerrjet e masës koronale, mund të krijojnë dhe shpërthime afatshkurtra të grimcave energjike të cilat ruhen si pika të mëdha në prodhimin e radiokarbonit, kjo ndodh gjatë rrjedhës së vetëm një viti. Trungjet e pemëve, të cilat janë nënfosile, mbetje në të cilat procesi i fosilizimit nuk ka përfunduar akoma, pasi kerkon nje kohe te gjate per te perfunduar, u ndanë në unaza të vogla të vetme pemësh. Analiza e unazave individuale identifikoi një rritje të ‘paprecedentë’ në nivelet e radiokarbonit që ndodhi saktësisht 14,300 vjet më parë.

Duke e krahasuar me matjet e beriliumit, një element kimik i gjetur në bërthamat e akullit të Grenlandës, ekipi mendon kjo se u shkaktua nga një stuhi e madhe diellore që do të kishte nxjerrë vëllime të mëdha të grimcave energjike në atmosferën e Tokës.

“Matje instrumentale të drejtpërdrejta të aktivitetit diellor filluan vetëm në shekullin e 17-të me numërimin e njollave të diellit”, tha profesor Bard.

“Në ditët e sotme, ne gjithashtu marrim të dhëna të detajuara duke përdorur observatorë me bazë tokësore, sonda hapësinore dhe satelitë. Megjithatë, të gjitha këto regjistrime instrumentale afatshkurtra janë të pamjaftueshme për një kuptim të plotë të Diellit. Radiokarboni i matur në unazat e pemëve, i përdorur së bashku me beriliumin në bërthamat e akullit polare, ofron mënyrën më të mirë për të kuptuar sjelljen e Diellit më tej në të kaluarën. Gjetja e një koleksioni të tillë pemësh të ruajtura ishte vërtet e jashtëzakonshme”, tha profesoresha Cécile Miramont, e Universitetit Aix-en-Provence në Francë.

“Duke krahasuar gjerësinë e unazave individuale të pemëve në trungjet e shumta të pemëve, më pas ne bashkuam me kujdes pemët e veçanta për të krijuar një afat kohor më të gjatë duke përdorur një metodë të quajtur dendrokronologji. Kjo na lejoi të zbulonim informacione të paçmueshme mbi ndryshimet mjedisore të kaluara dhe të masim radiokarbonin gjatë një periudhe të paeksploruar të aktivitetit diellor”, tha ajo.

Stuhia më e madhe diellore e vëzhguar drejtpërdrejt ndodhi në vitin 1859 dhe njihet si Ngjarja Carrington. Ajo shkaktoi përçarje masive në Tokë, duke shkatërruar makineritë telegrafike dhe duke krijuar një aurorë kaq të ndritshme gjatë natës, saqë zogjtë filluan të këndojnë, duke besuar se Dielli kishte filluar të lindte. Dielli aktualisht po i afrohet pikut të ciklit të tij diellor 11-vjeçar, duke rezultuar në një numër stuhish të fuqishme diellore që janë lëshuar drejt Tokës, duke përfshirë një rast që shkaktoi ndërprerje të radios.

Gjetjet u botuan në The Royal Society’s Philosophical Transactions A: Mathematical, Physical and Engineering.