Çfarë janë linjat Nazca?
Vijat dhe vizatimet Nazca, janë një ndër misteret më të mëdha të historise së njërezimit. Me një shtrirje mjaft të madhe gjeografike, dhe me forma nga më të ndryshmet, kanë mbetur engime dhe në ditët e sotme. Pavarësisht zhvillimit të tekologjisë , akoma nuk është e qartë se pse u krijuan ato.
Teoritë variojnë nga më të ndryshmet, si per qellime astronomike, per te komunikuar me perëndite e deri tek alienet, apo forca të ndryshme natyrore.
Por le të flasim më shumë në lidhje me to:
Ekzistojnë tre lloje themelore të Linjave Nazca: vija të drejta, figura gjeometrike dhe viaztime të ndryshme bimësh dhe kafshësh.
Ka më shumë se 800 vija të drejta në fushën bregdetare, ku disa prej të tyre janë deri në 48 km të gjata. Për më tepër, ka mbi 300 modele gjeometrike, të cilat përfshijnë forma bazë si trekëndëshat, drejtkëndëshat dhe trapezoidët, si dhe spirale, shigjeta, zig-zage dhe vija me onde.
Vijat Nazca janë më të njohurat për paraqitjet e rreth 70 kafshëve dhe bimëve, disa prej të cilave arrijnë deri në 370 metra të gjata. Shembujt përfshijnë një merimangë, koliber, bimë kaktusi, majmun, balenë, llamë, rosë, lule, pemë, hardhucë dhe qen.
Njerëzit Nazca krijuan edhe forma të tjera, të tilla si një figurë humanoide (me nofkën “Astronaut”), duar dhe disa përshkrime të paidentifikueshme.
Në vitin 2011, një ekip japonez zbuloi një gjeoglyf të ri që duket se përfaqëson një skenë të prerjes së kokës, e cila, rreth 4.2 metra e gjatë dhe 3.1 metra e gjerë, është shumë më e vogël se figurat e tjera të Nazca-s dhe nuk shihet lehtë nga hapsira. Populli Nazca ishte i njohur për mbledhjen e “kokave të trofeve” dhe hulumtimi në vitin 2009 zbuloi se shumica e kafkave të trofeve vinin nga të njëjtat popullata me njerëzit me të cilët ishin varrosur.
Në vitin 2016, i njëjti ekip gjeti një tjetër gjeoglyf, këtë herë atë që përshkruan një krijesë mitike 30 metra të gjatë, që ka shumë këmbë dhe shenja me pika, dhe po nxjerr gjuhën.
Dhe në vitin 2018, arkeologët peruan njoftuan se kishin zbuluar më shumë se 50 gjeoglife të rinj në rajon, duke përdorur teknologjinë e dronëve për të hartuar monumentet në detaje të paprecedentë.
Si u krijuan vijat Nazca?
Antropologët besojnë se kultura Nazca, e cila filloi rreth vitit 100 p.e.s. dhe lulëzoi nga 1 deri në 700 vite pas Krishtit, krijoi shumicën e Linjave Nazca. Kulturat Chavin dhe Paracas, të cilat i paraprijnë Nazca-s, mund të kenë krijuar gjithashtu disa nga gjeoglyfet.
Vijat Nazca janë të vendosura në fushat e shkretëtirës së pellgut të lumit Rio Grande de Nasca, një vend arkeologjik që përfshin më shumë se 75,000 hektarë dhe është një nga vendet më të thata në Tokë.
Dyshemeja e shkretëtirës është e mbuluar me një shtresë guralecash të veshur me oksid hekuri me ngjyrë të thellë ndryshku. Popujt e lashtë krijuan modelet e tyre duke hequr 12 deri në 15 inç të lartë të shkëmbit, duke zbuluar rërën me ngjyrë më të çelur poshtë. Ata me siguri filluan me modele në shkallë të vogël dhe rritën me kujdes përmasat e modeleve për të krijuar dizajne të mëdha.
Shumica e gjeoglifeve të njohura u formuan duke hequr gurët vetëm nga kufiri i figurave (duke krijuar një lloj konturi), ndërsa të tjerët u formuan duke hequr gurët nga pjesa e brendshme.
Duke pasur parasysh sasinë e ulët të shiut, erës dhe erozionit në shkretëtirë, gjeoglyfet kanë mbetur kryesisht të padëmtuara gjatë shekujve.
Linjat Nazca dhe Alienet?
Toribio Mejia Xesspe, një arkeolog peruan, filloi një studim sistematik të linjave në vitin 1926, por gjeoglyfet fituan vëmendje të gjerë vetëm kur pilotët fluturuan mbi to në vitet 1930. Ekspertët kanë debatuar për qëllimin e Linjave Nazca që atëherë.
Në fund të viteve 1930 dhe në fillim të viteve 1940, historiani amerikan Paul Kosok studioi gjeoglyfet nga toka dhe ajri. Bazuar në pozicionin relativ të njërës prej linjave që ai studioi ndaj diellit rreth solsticit të dimrit, ai arriti në përfundimin se gjeoglyfet kishin një qëllim të lidhur me astronominë.
Menjëherë pas kësaj, María Reiche, një arkeologe dhe përkthyese gjermane, gjithashtu arriti në përfundimin se dizajnet kishin një qëllim astronomik dhe kalendarik. Ajo më tej besonte se disa nga gjeoglifet e kafshëve ishin përfaqësues të grupeve të yjeve në qiell.
Megjithatë, në fund të viteve 1960 dhe në fillim të viteve 1970, studiues të tjerë, duke përfshirë astronomin amerikan Gerald Hawkins, ekzaminuan vijat Nazca dhe nuk u pajtuan me shpjegimin astronomik për gjeoglifet. Ata gjithashtu dhane teori te tjera dhe shpjegime të tjera të largëta, të tilla si ato që lidhen me alienët ose astronautët e lashtë.
Qëllimi i Linjave Nazca.
Hulumtimet më të fundit sugjeruan se qëllimi i Linjave Nazca lidhej me ujin, një gjë e vlefshme për tokat e thata të fushës bregdetare peruane. Gjeoglifet nuk u përdorën si një sistem ujitjeje ose një udhëzues për të gjetur ujë, por më tepër si pjesë e një rituali për perënditë – një përpjekje për të sjellë shiun shumë të nevojshëm për ta.
Disa studiues tregojnë përshkrimet e kafshëve – disa prej të cilave janë simbole të shiut, ujit ose pjellorisë dhe janë gjetur në vende të tjera të lashta peruane dhe në qeramikë – si dëshmi e kësaj teorie.
Në vitin 2015, studiuesit në takimin e 80-të vjetor të Shoqatës për Arkeologjinë Amerikane argumentuan se qëllimi i Linjave Nazca ndryshoi me kalimin e kohës. Fillimisht, pelegrinët që shkonin në komplekset e tempujve peruan përdorën gjeoglyfet si rrugë rituale procesioni. Grupet e mëvonshme, si pjesë e një riti fetar, thyen enë qeramike në tokë në pikën e kryqëzimit midis vijave.
Çështjet e ruajtjes
Ndryshe nga reliket e tjera në mbarë botën, Linjat Nazca janë të pademtuara kryesisht nga shkatërrimi i paqëllimshëm, falë vendndodhjes së tyre. Por gjeoglifet nuk janë plotësisht të sigurta.
Në vitin 2009, pësuan rastin e parë të regjistruar të dëmtimit të shiut. Reshjet e dendura që rrjedhin nga Autostrada Pan-Amerikane – një rrjet rrugësh që lidh pothuajse të gjitha vendet e Amerikës me një bregdet të Paqësorit – depozituan rërë dhe argjilë në tre gishtat e gjeoglifit në formë dore.
Pesë vjet më vonë, grupi mjedisor Greenpeace dëmtoi një zonë pranë gjeoglyfit të kolibrit gjatë një shaqje mediatike. Aktivistët prishen shtresën e sipërme të shkëmbinjve nga kolibri kur shkelën në zonën e ndaluar të shkretëtirës për të vendosur një shenjë të madhe që promovon energjinë e rinovueshme.
Dhe në vitin 2018, një shofer kamioni komercial u arrestua pasi ai hipi në një pjesë të Linjave Nazca, duke gdhendur plagë të thella në një zonë afërsisht rreth 50 metra me 100 metra. Dëmet e shkaktuara nga shoferi i kamionit rinovuan thirrjet për siguri dhe mbikëqyrje më të madhe në kantiere.