Gjatë viteve të fundit shkencëtarët kanë bërë dy zbulime të reja rreth universit tonë falë teknologjive të reja. Me keto zbulime kemi mësuar diçka që mund të ndryshojë përgjithmonë të kuptuarit tonë për universin.
Le te shohim se cilat janë këto zbulime dhe çfarë kuptimi kanë ato për ne.
Së fundmi ne morem imazhin e parë me ngjyra nga teleskopi hapësinor James Webb. Kjo është një foto e shkrepur nga James Web që kapi mijëra galaktika të lashta.
Big Bengu është si të hedhësh një vështrim të vogël në albumin e foshnjave të universit, por ky ishte vetëm fillimi, astronomët prisnin të shihnin disa galaktika të vogla, por ajo që ata gjetën ishte një gje e pazakonte dhe qe nuk pritej nga askush.
Autori kryesor i studimit Evo Labbe ishte duke punuar në kompjuter si zakonisht dhe po studionte foton e shkrepur nga teleskopi, dhe i beri pershtypje një pikë e vogël e kuqe.
Teksa po studionte moshen dhe sasine se sa yje mund te ishin ne te, ai mbeti i shtangur. 13 miliardë vite i vjeter, dhe më shume se 100 miliardë yje ndodheshin ne ate pike te kuqe.
Por ajo pikë e kuqe ishte vetëm fillimi. Ditën tjeter ata gjetën edhe pesë galaktika të tjera si ajo. Rezulton se këto gjashtë galaktika masive janë po aq të vjetra sa vetë Rruga e Qumështit. I gjithë ekipi hulumtues ishte shokuar pasi ato nuk duhej te ishtin aq te vjetra. Ata i rishikuan te gjitha studimet si dhe foton me shume vemendje se mos kishte ndonje gabim ne zbulimin e tyre, por gjithcka perputhej me saktesi.
Aftësia e teleskopit që mund të shohë përmes reve të pluhurit me rreze infra të kuqe dhe të dallojë galaktikat që më parë ishin të padukshme beri te mundur kete zbulim kaq te madh.
Ky zbulim ndikon në të kuptuarit tonë se si u formuan galaktikat. Le të përpiqemi ta shpjegojmë më me hollesi. Rreth 13.8 miliardë vite më parë për të qenë të saktë, universi ynë lindi dhe më pas filloi të formonte galaktikat e para, këto galaktika ishin plot me gaz dhe pluhur, përfundimisht ky gaz filloi të shndërrohej në yje.
Disa galaktika ishin më masive dhe kishin më shumë yje dhe disa ishin më të lehta dhe nuk kishin fare yje, në çdo rast të gjitha u rritën gradualisht. Yjet në to ishin të lindur ngadalë dhe pa probleme, kjo është mënyra se si modelet tona aktuale e shpjegojnë formimin e galaktikave.
Por vëzhgimet e reja nga teleskopi hapësinor James Webb tregojnë një surprizë te papritur, duket sikur edhe në Universin e hershëm miqtë tanë të lashtë kishin yje më shumë se ç’do të prisnim ndonjëherë nëse do të ishte kështu. Këto galaktika janë si mbi-arritësit e universit, ata e kaluan fazën e rritjes së vogël dhe graduale dhe shkuan direkt në të qenit galaktika gjigantë. Sipas modelit tonë aktual kozmologjik, ato as që duhet të ekzistojnë.
Yjet po formoheshin shumë më shpejt nga sa mendonim, gjë që është shumë e çuditshme, kjo mund të nënkuptojë se diçka mungon në të kuptuarit tonë të formimit të galaktikave.
Menyra e formimit te tyre ka shkaktuar nje konfuzion midis shkencëtarëve raporton faktedhekuriozitete.com.
Por ka shumë teori që mund të shpjegojnë këto zbulime befasuese pa thyer modelin standard. Për shembull, ndoshta drita që po shohim nuk vjen nga yjet fare, por nga disqet rrotulluese të Dum rreth vrimave të zeza supermasive.
Këto gjigande kolosal kozmik mund të gëlltisin materien dhe të nxjerrin një shfaqje drite verbuese, dhe syri Keen Eye i teleskopit James Webb po kap këto disqe enigmatike grumbullimi si kurrë më parë.
Gjithësia është e madhe dhe misterioze dhe ne sapo kemi filluar të gërvishtim sipërfaqen e saj. Por para se të përpiqemi të shpjegojmë të gjitha këto gjëra, ne duhet të konfirmojmë nëse këto galaktika të lashta janë vërtet kaq të vjetra, apo jane vrima të zeza supermasive.
Teleskopi hapësinor James Webb na ka dhënë një mësim të vlefshëm, dhe ne presim të papriturën, por ky është vetëm fillimi i të papriturës.
Zbulimi i së kaluarës së universit vlen dy çmime Nobel që lëvizin mbi teleskopin hapësinor James Webb. Ky zbulim erdhi nga një antenë që është më e vogël se një frigorifer dhe kushton më pak se pesë milionë dollarë.
Sinjali ishte shumë i çuditshëm, temperaturat ishin jashtëzakonisht të ulëta dhe kishte një valë të theksuar që la astronomët dte habitur se çfarë mund të shkaktojë gjithë këtë. Ekziston një teori që mund të ketë qenë materia e errët dhe nëse është kështu, atëherë ne mund të jemi vërtet në prag të një zbulimi të madh.
Imagjinoni se po shikoni qiellin e natës të mbushur me yje, por ka diçka tjetër atje që nuk mund ta shihni, është si një mantel i padukshëm që mbulon të gjithë universin. Shkencëtarët e quajnë këtë gjë misterioze, materia e errët.
Materia e errët është si fantazma e universit tonë, ajo nuk emeton ose nuk reflekton asnjë dritë dhe ne nuk mund ta shikojmë me teleskop ose me sytë tanë, kjo është arsyeja pse ne e quajmë atë lëndë të errët, por edhe pse nuk mund ta zbulojmë në asnjë mënyrë, ne e dimë se ekziston për shkak të tërheqjes së saj gravitacionale.
Një ditë vumë re se të kuptuarit tonë se si u krijuan galaktikat ishte i gabuar. Sipas llogaritjeve tona ato duhet të kishin qenë një gaz kaotik, por diçka i mbante së bashku duke i kthyer në spirale si me një lloj ngjites te padukshëm.
Atëherë menduam se ndoshta ky ngjitës i padukshëm ekziston vërtet nëse hëna do te ishte e padukshme, ne ende do të dyshonim se ekziston, sepse graviteti ndikon në baticat në Tokë, kjo është edhe rasti me materien e errët.
Graviteti i saj ndikon në lëvizjen e galaktikave dhe objekteve të tjera kozmike. Në fakt, materia e errët përbën një pjesë të madhe të universit. Planetet dhe galaktikat përbëjnë vetëm rreth pesë për qind të universit, kështu që edhe pse ne nuk mund ta shohim materien e errët, në fakt ka më shumë prej saj në univers sesa gjithçka që mund të shohim.
Shkencëtarët ende po përpiqen të kuptojnë nëse ekziston materia e errët dhe nga çfarë mund të të përbëhet.
Disa teori sugjerojnë se mund të përbëhet nga grimca ekzotike që janë të ndryshme nga grimcat me të cilat jemi mësuar, të tjerë mendojnë se mund të jetë një lloj forme e çuditshme e materies që nuk ndërvepron fare me dritën. Gjithsesi është një mister intrigues dhe nëse e konfirmojmë ndonjëherë ekzistencën e materies së errët, kuptimi ynë për universin tonë do të ndryshojë përgjithmonë.
Kështu që tani ju mund të kuptoni pse ngazellimi në komunitetin shkencor është i dukshëm, dhe nëse ky zbulim konfirmohet atëherë ne do të marrim provën e parë reale te lëndës së errët. Ky zbulim mund të jetë edhe më i rëndësishëm se vetë Big Bengu, sepse siç thonë astronomët, ne jemi te perbërë nga sende yjesh dhe kështu ne po hedhim drite mbi origjinën tonë.
Por sigurisht që ne ende duhet të presim dhe të eksplorojmë të gjitha këto në detaje. Universi nuk pushon së mahnituri me mrekullitë e tij. Kush e dinte se një sonde kaq e vogël mund të zhbllokojë sekrete të tilla kozmike.
Kjo tregon se në pafundësinë e hapësirës edhe zbulimet më të vogla mund të kenë ndikimin më të madh./faktedhekuriozitete.com
