Shkencëtarët francezë lëshuan macen e pare në hapësirë në tetor 1963 me shpresën për të kapur SHBA dhe dhe Rusine në Garën Hapësinore.
Félicette nuk dukej si një astronaute tipike. Ajo peshonte vetëm pesë kilogramë e gjysmë. Ajo e kaloi pjesën më të madhe të jetës së saj në rrugët e Parisit. Dhe Félicette ishte një mace, një nga 14 macet të trajnuara nga shkencëtarët francezë për fluturimin në hapësirë.
Në vitin 1963, ajo shkoi atje ku asnjë mace nuk kishte shkuar më parë. E zgjedhur për sjelljen e saj të qetë dhe peshën e ulët, Félicette u vendos në një raketë në tetor të atij viti. Ajo kaloi 15 minuta në një fluturim marramendës drejt yjeve përpara se të kthehej e sigurt në tokë.
Trashëgimia e saj, megjithatë, është harruar kryesisht. Ndërsa kafshët e tjera hapësinore si qeni Laika dhe Shimpanzeja Ham janë festuar, Félicette u bë një fusnotë e historisë.
Kjo është historia e maces së vetme që shkoi në hapësirë.
Pse Franca dërgoi mace në hapësirë?
Në vitet 1960, “Gara e Hapësirës” kishte filluar të nxehej. Por megjithëse Bashkimi Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara po bënin një sërë përparimesh emocionuese, francezët mendonin se programi i tyre hapësinor mungonte.
Ata dërguan minjtë me raketa. Por kjo nuk ishte aq mbresëlënëse si qeni sovjetik Laika, i cili shkoi në hapësirë në 1957, apo shimpanzeja amerikane Ham që doli në 1961.
Për më tepër, minjtë nuk u ofruan shkencëtarëve shumë njohuri. Dhe i gjithë qëllimi i dërgimit të kafshëve në hapësirë ishte të kuptojmë se si fluturimi në hapësirë mund të ndikojë në fiziologjinë njerëzore. Kështu, shkencëtarët francezë e kthyen vëmendjen te një kafshë tjetër: macet.
“Macja ishte një nga kafshët e përdorura gjerësisht për studimet e neurofiziologjisë në atë kohë,” shpjegoi Michel Viso, një ish veteriner dhe kreu i ekzobiologjisë në Qendrën Kombëtare të Francës për Studimet Hapësinore.
Me fjalë të tjera, kishte kuptim të përdorej një kafshë që shkencëtarët tashmë e kuptonin mirë. Kështu, në ndjekje të qëllimit të tyre të ri, shkencëtarët në Centre d’Enseignement et de Recherches de Médecine Aéronautique (CERMA) blenë 14 mace, të gjitha femra, dhe filluan t’i fusin në trajnimin e “astronautëve”.
Ata e quajtën njërën nga macet “C 341”. Më vonë, macet e qeta me do të njiheshin si Félicette.
Udhëtimi i Félicette në hapësirë
Félicette dhe 13 macet e tjera kaluan një proces rigoroz të shqyrtimit për të parë se si do të reagonin ndaj fluturimit në hapësirë. Me elektroda në trurin e tyre, ata duruan izolimin, zhurmat e forta të raketave dhe madje edhe seancat centrifuguese që tundnin stomakun për disa muaj.
Nga të gjitha macet, Félicette u shfaq si një nga gjashtë kandidatët për të shkuar në hapësirë. Shkencëtarët e zgjodhën sepse ajo kishte mbajtur peshën e saj – macet e tjera në program kishin shtuar peshë – dhe sepse ajo kishte një sjellje të qetë dhe të barabartë.
“Félicette ishte macja e duhur për këtë punë,” tha më vonë një nga shkencëtarët e CERMA. “Çdo reagim paniku nga ana e saj do ta skualifikonte atë nga programi pasi do t’i bënte sinjalet e trurit të saj të pamundura për t’u lexuar.”
Në fund, Félicette u caktua për misionin përfundimtar. Më 18 tetor 1963, në Hammaguir, Algjeri, ajo u ngarkua në një raketë Véronique AG1 dhe u lëshua në hapësirë në orën 8:09 të mëngjesit.
“Raketa u ngjit shumë lart, gati 157 km,” shpjegoi Viso. Pas 15 minutash fluturimi në hapsire, ajo u kthye në tokë një hero francez.
Mediat e quajtën me dashuri “astrocat” Félix, sipas filmit vizatimor popullor. Për shkak se Félicette ishte në të vërtetë femër, ata më vonë ndryshuan emrin e saj në formën femërore.
Por ditët e saj, fatkeqësisht, ishin të numëruara.
Trashëgimia e maces së parë në hapësirë
Momenti i lavdisë së Félicette nuk zgjati shumë. Menjëherë pasi ajo u kthye në tokë, shkencëtarët e eutanizuan atë në mënyrë që të mund të studionin trurin e saj.
Që atëherë e tutje, trashëgimia mbresëlënëse e Félicette filloi të venitet. Por pse? Pse u harrua Félicette, ndërsa kafshët si Shimpanzeja Ham dhe qeni Laika kujtohen dhe festohen?
“Unë mendoj se mund të jetë një çështje se si ka luajtur historia,” tha Robert Pearlman, historian i hapësirës dhe redaktor i faqes së historisë së hapësirës.
“Përpjekja që çoi në nisjen e njerëzve në hapësirë – dhe më pas në fund, në Hënë – ishte gara hapësinore mes Shteteve të Bashkuara dhe rusëve.”
Për shkak se francezët kurrë nuk lëshuan njerëz në hapësirë – ata më vonë u bashkuan me Agjencinë Evropiane të Hapësirës – arritjet e tyre të hershme u zbehën pranë atyre ruse dhe amerikane. Si e tillë, historia e Félicette u harrua ngadalë.
Edhe francezët e harruan atë. Kur u shfaqën një seri pullash për të nderuar fluturimin hapësinor të Félicette, ata e portretizuan aksidentalisht atë si një mace mashkull të quajtur Félix, ashtu si mediat fillimisht.
Por kjo filloi të ndryshojë në vitin 2017. Më pas, një burrë me bazë në Londër i quajtur Matthew Serge Guy organizoi një fushatë Kickstarter për të marrë një memorial prej bronzi për nder të “Astrocat’s”.
“Gjatë 54 viteve të fundit, historia e maces së parë dhe të vetme që shkoi në hapësirë është harruar shumë. Ajo meriton një memorial të duhur”, ka shkruar ai në faqe.
“Megjithëse kafshët e tjera në hapësirë – si qeni Laika dhe shimpanzeja Ham – janë të njohura në kulturën popullore dhe kanë kujtime të qëndrueshme, shumë pak njerëz janë të vetëdijshëm se një mace shkoi fare në hapësirë. Tani është koha që ‘Astrocat’ të marrë memorialin që meriton”.
Fushata e Guy ishte një sukses. Ai mblodhi më shumë se 57,000 dollarë për të krijuar një statujë për Félicette, e cila tani është instaluar në Universitetin Ndërkombëtar të Hapësirës në Strasburg, Francë.
Më pas, Université Toulouse III njoftoi se ata do ta emërtonin Observatorin e tyre të ardhshëm me emrin Félicette. Observatori është vendosur të hapet në vitin 2023 dhe ka si logon “Astrocat”.
Si e tillë, Félicette më në fund po merr njohjen që meriton. Kontributi i saj në udhëtimin në hapësirë mund të jetë i vogël – dhe sigurisht ishte i pavullnetshëm – por megjithatë ishte një kontribut.
Astronautët dhe udhëtarët e sotëm në hapësirë ndjekin gjurmët e saj. faktedhekuriozitete.com
